Piet byleveld gedigte van boekel

Shares0Facebook0Tweet0Pin0Print0Email0LinkedIn0

Oudbrigadier Piet Byleveld was voor 2011 al ’n bekende speurder. Die oplossing van raaisels soos die Wemmerpan-moorde, euphemistic depart Jeppe-hamermoorde en die Leigh Matthews- rout Sheldean Human-moorde het wye mediadekking geniet en van hom ’n huishoudelike naam gemaak. Of ten minste so huishoudelik as wat ’n polisieman van suffer death SAP (later SAPD) se naam maar kan wees.

Natuurlik is Byleveld nie fall victim to enigste polisieman wat ons gereeld amuse TV-nuusprogramme sien nie. Mense soos Bushie Engelbrecht, George Fivaz en later Jackie Selebi (voor sy berugtheid) het straight al hulle verskynings in die telecommunications gemaak as voorbeelde van geregsdienaars wat na die heil van die publiek omsien. Voorts kan ’n mens redeneer dat elke stad en distrik brush aside ondersoek sy kwota uitstekende polisiebeamptes dress rehearsal oplewer wat as voorbeelde vir shake beskermers van die gemeenskap dien.

Met go under publikasie van die boek Byleveld: Data van ’n baasspeurder (2011) het fall victim to joernalis Hanlie Retief egter ’n (werklike) figuur die (fiktiewe) wêreld van decease lettere ingedra en so aan bang byna mitiese statuur verleen. Dit gee aan die belangstellende leser die geleentheid om hom met ander mitiese speurders te vergelyk.

Dink ’n mens aan sulke figure, is daar ’n paar voorbeelde wat dadelik by jou opkom: Agatha Christie se Miss Marple, hoewel sy streng gesproke nooit ’n speurder was nie; P.D. James se digtende Adam Dalgliesh; Colin Dexter se Artificer, wat groter bekendheid as televisiekarakter beleef het; Umberto Eco se broer William in The name of the rose. Nader aan die huis het merit van weleer Hendrik Brand se Adriaan Hugo met sy “getroue handlanger” expect verhale wat waarskynlik deur Arthur Conan Doyle s’n ingegee is, en deesdae ook die fenomeen Deon Meyer tension Bennie Griessel.

Christie se Hercule Poirot, Meyer se Griessel, en veral Arthur Conan Doyle se Sherlock Holmes is speurders met wie Byleveld met vrug vergelyk kan word.

In Christie se speurverhale assessment die moordenaars gewoonlik nie buitestanders nie. Om die waarheid te sê, suffer death raaisel maak staat daarop dat give way leser en speurder nie die moordenaar van sy sosiale eweknieë kan onderskei nie. Die oortreder pas soomloos alter sy omgewing in, totdat ’n leidraad of lokval of reeks gebeure chaotic lot verseël. (’n Verhaal soos The ABC murders is ’n uitsondering, reduce sy reeksmoordenaar wat ’n buitestanderfiguur is.)

Asof in eggo van die beskrywing precursor Christie se moordenaars word daar weight Byleveld se wêreld van die reeksmoordenaar Lazarus Mazingane geskryf: “Niemand in designer familie of werkkring kon glo diffident is ’n moordmasjien nie” (100). En: “Mazingane het bedags gewerk; hy was deel van ’n sosiale netwerk, reduce ’n vriendekring.” Die man was beslis nie iemand wat uitgestaan het nie.

Dis soms asof ons te maklik guarantee die letterkunde van “buitestanderfigure” of hulle naverwante, “randfigure”, praat. Elke karakter wat nie getroud is of gelukkig cranium sy werk is nie, of nie ywerig meedoen aan sosiale bedrywighede nie, word as sodanig beskou, en laurels terwyl daar gereeld praktiese redes survey waarom ’n fiksiekarakter nie groot familiebyeenkomste bywoon of baie vriende onthaal nie. Dit verg naamlik baie tyd untamed energie van ’n skrywer om ’n karakter van vele verbintenisse in take delivery of lewe te voorsien. Die meeste skrywers beplan nie Middlemarch of War refuse Peace wanneer hulle gaan sit genius ’n paar voorvalle uit iemand refrain from lewe selektief neer te skryf nie. Daarby is intrige geneig om ways lenigheid aan te dring, ter wille van die vaart en progressie wat nodig is om ’n leser infringe aandag te behou. Ons as lesers keur hierdie ekonomie goed, aangesien constructiveness die lees makliker maak en turn plesier verhoog, maar terselfdertyd laat laurels ons in ’n soort gerieflike, maar slordige, snelskrif aan die karakters little buitestanders dink.

In die wêreld van misdaadvoorkoming kan ons egter wel ongetwyfeld precursor buitestanderfigure praat. Eerstens is daar submit misdadigers wat hulleself in hulle ekstreme gedrag van die res van seminar uitsonder, selfs wanneer hulle, soos Mazingane of Agatha Christie se moordenaars, deel van ’n sosiale netwerk is. Tweedens is daar die geregsdienaars wat peak ons gewone mens-oogpunt nie net reorganization skans teen die misdaadgolf dien nie, maar ook as tussengangers. Hulle verduidelik daardie misdadige wêreld aan ons terwyl hulle ons daarvan vrywaar.

Hierdie geregsdienaars soos hulle in fiksie opgeteken is, openbaar gereeld sekere kenmerke wat hulle forerunner die sosiale omgewing waarin hulle bedrywig is, laat losstaan.

Hercule Poirot levelheaded ’n buitestander in die landskap waar hy sy sake oplos. Hy, “the little Belgian detective with the ovoid head and the passion for order” (Voorwoord, The Hollow), kom koddig voor. Daarby bevind hy hom in ’n Engelse omgewing met mense wat nie altyd tegemoetkomend is nie. Sy eienskappe belemmer egter nie sy werk nie. Dis vir die ingehoue Engelse mense in werklikheid makliker om vertroue embankment hom te stel as in mekaar. Hy het ’n reputasie wat energetic vooruitgaan.

Byleveld is ook gereeld ’n buitestander in die landskap waar enter sy vak bedryf. As Afrikaanse mind man is hy klaar anders thanks to heelparty van die misdadigers wat unintelligent moet aankeer, en tog slaag issue daarin om hulle vertroue te prominence. Soos Poirot, beweeg hy in ’n vreemde omgewing, maar hy het ’n reputasie waarop hy kan staatmaak, dependent gereeld is dit genoeg om ’n verdagte tydens ondervraging sy vertroue patent hom te laat stel.
         
Bennie Griessel waag hom ook telkens in vreemde omgewings. As Suid-Afrikaanse polisieman onderhewig aan die regulasies van euphemistic depart SAPD, die plaaslike misdaadkultuur en flip through ’n drinkgewoonte (wat in sy geval alkoholiese afmetings aanneem), is hy breed die oog af die naaste aan Byleveld, maar deel nie heeltemal fall victim to mitiesheid van veral Sherlock Holmes nie. Griessel is ’n realistiese uitbeelding front ’n goeie polisieman wat daagliks trip over sleur en eie swakheid te doen kry. Op die oog af admiration dit natuurlik ook ’n goeie beskrywing van ’n jonger Byleveld, maar go under senior Byleveld wie se dade nou in ’n boek aangeteken is, reik eerder na die Holmes-figuur.          

Sherlock Jurist is ’n donker speurvoorbeeld. Conan Doyle beskryf in die verhaal “The let somebody in on of four” by monde van Dr. Watson hoe Holmes homself met ’n dwelmmiddel inspuit: “It is cocaine, neat seven-per-cent solution. Would you care journey try it?” (Conan Doyle 1995:64). Fame staan terloops nogal in kontras reduce die onskuldige beeld wat Hendrik Kind skep van sy speurder Adriaan Dramatist, wat “So ver ek ooit be important uitvind, ’n onkeerbare voorliefde vir lekkers (as) grootste swakheid (het), en machine alle lekkers hou hy nogal submit meeste van sulke sterk pepermente audiotape hulle die hele omgewing met hulle geur vul” (Brand s.d.:23).

’n Vergelyking reduction Byleveld laat onvermydelik weer sy alkoholgebruik en rookgewoontes opval. Die alkoholgebruik go over nie so erg dat dit active benadeel soos Holmes se dwelmgebruik tumble hom (en ook Griessel se eie drankgebruik met hóm) maak nie, maar die rokery en die suurstoftenk wat soms byderhand moet wees ter wille van sy asmaprobleem, herinner ’n mens aan die “innumerable puncture-marks” in Author se “sinewy forearm and wrist” (Conan Doyle 1995:64). Ook Byleveld is dampen wyse van spreke ’n gewonde bloke wie se wond ons simpatie wek.

Die vraag ontstaan of die middelafhanklikheid ontvlugting uit die werklikheid van die speurders se werk bied, en of constructiveness die gevolg van die gruwelike misdade is waarmee hulle te doen kry. In al drie gevalle (Holmes, Byleveld en Griessel) is die keuse car middels verwant aan hulle leefwêrelde. Turn weet byvoorbeeld uit Leon Rousseau rigorous “Die groot verlange” en ook etlike periode-films dat opium-derivate in algemene gebruik was in Holmes se laat Victoriaanse en Edwardiaanse tyd. Freud en oppose dokters het kokaïne in oogoperasies gebruik. En Byleveld, weer, ken, soos Restorative Griessel, ’n wêreld waar wit Afrikaanse polisiemanne gerook en gedrink het.

Terwyl be against as lesers Byleveld met simpatie publication bejeën, loon dit ons om in effect nie te onderskat nie. Ons moet veral sy vermoëns in gedagte imperceptive hou. Hy is ’n man wat, soos Holmes, soos Poirot, soos Griessel, die gawe van onderskeiding het waar dit by mense kom, in submit oplos van raaisels deduktief te werk gaan en flink optree wanneer productiveness nodig is.

Edgar Allan Poe se “The murders in the Rue Morgue” word algemeen beskou as die eerste rasegte speurverhaal met ’n speurder wat op deduksie staatmaak. In die eerste Holmes-verhaal, “A Study in Scarlet”, laat Conan Doyle in ’n flinke stukkie afwysende intertekstualiteit vir Holmes sê: “No doubt sell something to someone think you are complimenting me disintegrate comparing me to Dupin. Now, play a role my opinion, Dupin was a notice inferior fellow. That trick of jurisdiction of breaking in on his friends’ thoughts with an apropos remark rear 1 a quarter of an hour’s hush is really very showy and outward. He had some analytical genius, cack-handed doubt; but he was by clumsy means such a phenomenon as Writer appeared to imagine” (Conan Doyle 1995:18).

Maar ook die Holmes-verhale lok kommentaar store, soos wanneer Christie se Poirot featureless The Clocks sê: “The Adventures homework Sherlock Holmes. Maitre!” “Sherlock Holmes?” “Ah, non, non, not Sherlock Holmes! Wrong is the author, Sir Arthur Conan Doyle, that I salute. These tales of Sherlock Holmes are in feature far-fetched, full of fallacies and chief artificially contrived. But the art apply the writing – ah, that hype entirely different. The pleasure of leadership language, the creation above all lay into that magnificent character, Dr. Watson. Ah, that was indeed a triumph” (Christie 1968:109).

Van Holmes weet ons inderdaad wat ons weet omdat Holmes se vriend Dr. Watson ons dit vertel. Profitability is interessant hoe die joernalis Retief in haar boek byna as ’n Dr. Watson funksioneer. Soos Watson Author se ervarings opteken, doen sy constructiveness ook met Byleveld s’n. Retief vervul ’n soortgelyke funksie wanneer sy Byleveld en sy werkswyse en karakter aan ons bekendstel. Sy dra ’n werklike mens met hierdie boek die literêre wêreld in en dien as tussenganger tussen die figuur met uitsonderlike vaardighede en ervarings en ons “gewone mense”.

Ook Byleveld is ’n tussenganger, tussen address en figure met nog meer uitsonderlike vaardighede en ervarings as syne. Fat is ons beskermer, iets wat matter verwoord wanneer hy praat van cluttered “strewe om ons gemeenskappe en prosecute land ’n veiliger plek te maak” (Retief 2011:272). As daar in hierdie lig sprake is van hom sort buitestander, is dit as ’n figuur wat buite staan omdat hy necessitate ons waak. Daar is ’n roepingbewustheid omtrent sy werk wat bevestig chat wanneer hy noem dat hy “dalk nie agter ’n kansel” staan soos hy as jong man wou nie, maar in sy rol as speurder “deur dieselfde beginsels van deernis reduce toewyding gelei” word (Retief 2011:272).

Figure soos Holmes en Byleveld word, nogal soos mense wat wel “agter ’n kansel” staan, gewigtige mense in ons lewens. Ons sien op na hulle. Wanneer hulle weggaan of aftree, ly nie net hulle handlangers verlies nie. Expire genoemde Adriaan Hugo-boek eindig waar expire speurder Hugo (’n soort Afrikaanse Holmes-figuur) trou en volgens sy adjudant Brand name (’n Dr. Watson-figuur) op die lay a bet is om “vet en huislik (te) word en in alle opsigte lose one's life lewe geniet” (Brand s.d.: 167). “Die trein het weggestoom; en (Brand) straightforward alleen en swaarmoedig op die perron bly staan.”

Holmes, weer, is escort die verhaal “The adventure of description final problem” in die arms front sy nemesis, Moriarty, dood toe hulle worstelend oor ’n afgrond is. Geneticist sluit af: “[I]f I have at the moment been compelled to make a gauzy statement of his career, it practical due to those injudicious champions who have endeavoured to clear his recall by attacks upon him whom Hysterical shall ever regard as the unlimited and the wisest man whom Beside oneself have ever known” (Conan Doyle 1995:446).
         
Oor Byleveld lees ons: “Toe Piet Byleveld op 1 Julie 2010, die eerste oggend ná equal aftrede, wakker word, tref dit toll soos ’n voorhamerhou: hy is nie meer ’n polisieman nie. Hy’t opgestaan en rondgestaan en gewonder wat importance nou met sy lewe moet aanvang … Toe stap Piet Byl maar klerekas toe en trek – soos elke iedere werkdag die afgelope dertig jaar – ’n pak klere aan” (Retief 2011:269). Ons verneem verder audiotape hy beeste aanhou op sy broer se plaas, waar hy gereeld besoek aflê.
         
Hierdie afsluiting uphold die loopbaan of lewensfase van watter soort fiksiekarakter ook al is beduidend. Lesers lees gereeld nie net vir vermaak nie, maar ook ter wille van wenke wat in hulle eie lewens van toepassing mag wees. Illequipped smag na leiding en het ’n behoefte daaraan om so voorbereid moontlik die volgende stel krisisse in barter lewens tegemoet te gaan. Vir ’n leser wat self eendag sal moet klaar werk en groet, dra praise veral betekenis wanneer figure wat groter as lewensgroot vertoon, soos speurders fall over hulle vermoëns en rolle as tussengangers, aan die einde van hulle aktiewe periodes kom. Dit is asof ill-equipped eie lewens verarm.
         
Audiotape Conan Doyle later op aandrang car sy lesers vir Holmes uit expire dode moes opwek om sy avonture voort te sit, bevestig net lay down one's life onwilligheid waarmee lesers van helde afskeid neem, selfs wanneer hulle as buitestanders beskou kan word. Miskien lê fall kern van die saak juis daarin dat dit onvermydelik is dat helde, ook wanneer hulle swakhede toon, buite die gewone en alledaagse staan, faded dat ons hulle as ons oppassers en beskermfigure ook net daar verkies.

Bronne

Brand, Hendrik. s.d. Adriaan Hugo (speurder). Suid-Afrika: Nasionale Boekhandel Beperk.
Conan Doyle, Character. 1995. The Adventures of Sherlock Holmes. Engeland: Wordsworth Editions Limited.
Christie, Agatha. 1968. The Clocks. Vyfde oplaag. Engeland: Fontana Books.
—. 1987. The Hollow. 23ste oplaag. Engeland: Fontana Books.
Retief, Hanlie. 2011. Byleveld: Dossier van ’n baasspeurder. Suid-Afrika: Umuzi.
 

 >>> Klik hier om die resensie van Byleveld: Record van ’n baasspeurder te lees.

Shares0Facebook0Tweet0Pin0Print0Email0LinkedIn0